Złota moneta Duńskie 10 koron Christian X 4,03 g

Historia

Złote monety 10 koron– skandynawski standard złota

Chociaż stworzenie nieskazitelnego systemu pieniężnego wydaje się niemożliwe, to Skandynawska Unia Monetarna (SCU), która została utworzona przez Danię i Szwecję w roku 1873 i do której w 1875 roku dołączyła Norwegia, była prawdopodobnie najbliższa doskonałej harmonii monetarnej spośród wszystkich umów tego typu pomiędzy różnymi krajami.

Przed rokiem 1873 nastąpiły fundamentalne zmiany w światowych finansach: srebro, które od stuleci pełniło rolę głównej waluty w światowej wymianie handlowej, zaczęło stopniowo tracić swoją hegemonię jako pieniądz na rzecz złota. W 1865 roku kilka krajów europejskich zawarło bazującą na złocie Łacińską Unię Monetarną. Niemcy, które były głównym partnerem handlowym krajów nordyckich, przeszły na standard złota w roku 1871 wraz z wprowadzeniem złotej marki, a Anglia, która też była ważna dla Danii i Norwegii pod względem stosunków handlowych, przyjęła standard złota na początku dziewiętnastego wieku wprowadzając złotego suwerena. Również w Stanach Zjednoczonych istniał pseudo standard złota od początku 1834 roku. Przyczyną przechodzenia na złote pieniądze był wyższy stosunek wartości do wagi w przypadku żółtego metalu, co oznaczało mniejsze koszty wysyłki i używania złota niż miało to miejsce w przypadku srebra. Gdy kraje zaczęły wymieniać swoje zasoby monetarne przez sprzedaż srebra i kupowanie złota, naturalną koleją rzeczy srebro zaczęło tracić na wartości w stosunku do złota.

Na tym tle trzy kraje nordyckie, których system monetarny opierał się na srebrze, zaczęły wspólnie rozważać przejście na standard złota. Ponadto dodatkową komplikację stwarzał fakt, że te trzy kraje skandynawskie miały różne systemy liczenia, związany z różnymi wielkościami i zawartością kruszcu w ich srebrnych monetach. Na przykład, w Szwecji był używany srebrny riksdaler, oparty na systemie dziesiętnym, podczas gdy Dania ze swoim rigsdalerem i Norwegia ze speciedalerem opierały swoje systemy pieniężne na ułamkach. Różnice te powodowały dodatkowe koszty wymiany i były ciężarem dla kupców przy znaczącym regionalnym handlu, prowadzonym pomiędzy tymi trzema krajami.

W konsekwencji w 1873roku Dania i Szwecja podjęły decyzję o utworzeniu skandynawskiej unii walutowej, opartej na standardzie złota. Nowy system zakładał, że “krone” po duńsku i “krona” po szwedzku (korona po polsku) stanie się nową jednostką rozliczeniową i będzie się dzieliła na 100 öre. Nominały 20 oraz 10 koron były wykonywane ze złota, przy czym 1 kg złota był równy pod względem wartości 2.480 koronom. Innymi słowy przyjęto, że 1 złota korona będzie odpowiadała 0,403 gramom złota. Wraz ze złotymi koronami wprowadzono w trzech krajach srebrne korony, a później banknoty. Wszystkie skandynawskie korony były uważane za prawny środek płatniczy i były swobodnie wymienialne po wartości nominalnej w każdym z banków centralnych, które uczestniczyły w SCU. Ważnym aspektem tego system był fakt, że każdy posiadacz srebrnych koron lub banknotów miał prawo do ich wymiany na złoto w banku centralnym.

Mimo iż system SCU był standaryzowany i pieniądze w obiegu zostały ujednolicone pod względem wartości, to pozostawał on zdecentralizowany. Oznacza to, że żaden z centralnych banków w unii nie kontrolował przepływu złota.  Na przykład, jeśli Norwegia miała deficyt w handlu z krajem poza unią (wartość jej importu była wyższa od wartości jej eksportu), to różnica musiała być wyrównana w złocie. W ten sposób złoto wypływało z Norwegii. W tym miejscu ujawnia się piękno mechanizmu samoregulacji standard złota. Wobec wypływu złota z Norwegii kurczyła się podaż pieniądza (złota) na rynku wewnętrznym, prowadząc do deflacji, to jest obniżki cen. Wobec niższych cen towarów w Norwegii (w odniesieniu do złota) inne kraje zwiększały zainteresowanie zakupem towarów norweskich, wobec czego złoto spływało ponownie do tego kraju, przywracając równowagę pomiędzy produkcją kraju a podażą pieniądza.

Ten system działał tak sprawnie, że żaden z trzech centralnych banków nie musiał interweniować na rynkach finansowych (w przeciwieństwie do dzisiejszej sytuacji) przez prawie czterdzieści lat i poza tym, że okazał się on wyjątkowo efektywny i łatwy w utrzymaniu, to także wspomagał rozwój rynku, a wobec tego i dobrą koniunkturę.

 Złote monety 10 koron sprzyjały dobrobytowi w Danii

SCU przyniosło wielkie korzyści wszystkim swoim członkom. Koszty finansowe były niższe, ponieważ nowy standard oraz jednakowa waluta okazały się mniej skomplikowane niż poprzedni system. Kursy walut pomiędzy tymi trzema krajami były stabilne, co przynosiło bezpośrednie korzyści handlowcom i społeczeństwu kosztem spekulantów, a co najważniejsze, inflacja w czasach SCU właściwie nie istniała. W latach 1873 – 1914 średnia roczna stopa inflacji wynosiła 0,1%, podczas gdy w tym samym okresie rzeczywisty dochód rozporządzalny wzrósł o prawie 100%!

Ten system zapewnił krajowi 40 lat stabilności, dobrobytu i pokoju. Złote monety 10 koron odgrywały pierwszoplanową rolę w tym okresie transformacji Danii w nowoczesny przemysłowy kraj. Wzrost płac realnych w okresie obowiązywania standardu złota należał do najwyższych w świecie. Sektor rolniczy przeżywał rozkwit, zapewniając ponad połowę krajowego eksportu kraju ogółem do 1914 roku. Nastąpił ogromny wzrost handlu zagranicznego, Dania stała się importerem netto kapitału– co wiązało się częściowo ze stabilnym systemem pieniężnym, znacząco spadła umieralność i zostały podjęte poważne reformy społeczne. Biorąc to wszystko pod uwagę, była to złota era w historii Danii, era uosobiona w złotej monecie 10 koron.

Jednakże złote ery nigdy nie trwają wiecznie. Po wybuchu Pierwszej Wojny Światowej, centralny bank szwedzki uznała za rozsądne okresowe zawieszenie swobodnego obrotu złotem i wymienialności papierowych koron na złote korony. Centralne banki Norwegii i Danii poszły za tym przykładem. Warunki dla funkcjonowania tego systemu zostały przekreślone. Nie jest jasne, czy ta decyzja nie była przedwczesną reakcją części decydentów banków centralnych, którzy prawdopodobnie dążyli do zachowania krajowego złota, ponieważ skutki i wyniki wojny nie były znane.  Jednakże ich decyzja była pierwszym spośród wielu gwoździ do trumny Unii, doprowadzając do jej rozwiązania w 1924 roku.

Złota moneta 10 koron była produkowana przez Duńską Mennicę Królewską

Opierając się na charakterystykach dla standardu złota, wprowadzonych prawnie w 1873 roku, Duńska Mennica Królewska rozpoczęła w tym roku wydawanie złotych monet o nominale 10 koron. Od tej chwili aż do 1900 roku, wybiła ona 922.000 sztuk tych monet z wizerunkiem króla Christiana IX. W latach 1908 – 1909, wypuściła ona dodatkowe 461.000 sztuk tych monet, ale z portretem króla Fryderyka VIII. Ostatnie złote monety 10 koron, przedstawiające króla Fryderyka VIII zostały wypuszczone w latach 1913 i 1917 w łącznej ilości 444.000 sztuk. Jednakże monety wybite w roku 1917 (132.000 sztuk) nigdy nie weszły do obrotu ze względu na decyzję Duńskiego Banku Centralnego, zawieszającego w 1914 roku wymianę banknotów na złoto. Ta partia monet została zmagazynowana w podziemiach Banku Centralnego i dzisiaj jest uważana za część jego rezerw złota. Łącznie w okresie członkostwa Danii w Skandynawskiej Unii Monetarnej wybito około 1,83 miliona sztuk złotych dziesięciokoronówek.

Król Christian X został sportretowany na ostatniej wersji złotej monety o nominale 10 koron

Urodzony w 1870 roku w Charlottenlund Palace w pobliżu Kopenhagi, Christian X był najstarszym synem Króla Fryderyka VIII. Christian X objął panowanie w 1912r, tuż po śmierci ojca. Christian X był trzecim i ostatnim królem Danii, którego portret uwieczniony został na złotej monecie 10 koron duńskich.
Król Christian X jest prawdobodobnie najlepiej zapamiętanym i jednym z najbardziej ukochanych duńskich monarchów wszechczasów. Stał się symbolem sprzeciwu wolec okupacji Hitlera, szczególnie dlatego, że często jeździł ulicami stolicy Danii bez ochrony swoich strażników. W przeciwieństwie do swojego brata, króla Haakona VII z Norwegii, który wyjechał na wygnanie podczas nazistowskiej okupacji swojego kraju, Christian X pozostał niezmiennie w Danii przez cały ten okres. Jego symboliczny opór był postrzegany przez wielu Duńczyków jako akt buntu i odwagi, które wielokrotnie powtarzają się w opowieściach o jego bohaterskich czynach. Jedna z historii mówi, że pewnego dnia niemiecki żołnierz zapytał chłopca, dlaczego król jedzie przez miasto bez ochroniarza. Chłopiec podobno odpowiedział: "Cała Dania jest jego ochroniarzem".

Złote monety o wartości 10 koron z wizerunkiem króla Christiana X, były najczęściej bitymi złotymi monetami podczas członkostwa Danii w Skandynawskiej Unii Walutowej.