Złota moneta Tunezyjskie 20 Franków – Bej 5,81 g

Historia

Tunezja – bastion dla afrykańskiego złota

Na długo przed pojawieniem się pierwszej złotej dwudziestofrankówki w gospodarce tunezyjskiej, kraj ten miał już długą i fascynująca historię, związaną z tym metalem szlachetnym. Zaczęła się ona wówczas, gdy kupcy feniccy skolonizowali wybrzeże Tunezji mniej więcej około 1100 lat p.n.e. i założyli pamiętne miasto Kartagina. Miasto to stało się centrum ogromnego imperium morskiego i jedną z dominujących potęg w rejonie Morza Śródziemnego. Według starożytnych autorów Kartagina była uważana za jedno z najbogatszych miast w ówczesnym znanym świecie, które kwitło dzięki rozległemu handlowi złotem, srebrem, cyną, żelazem i niewolnikami.

Gdy legendarny wojownik kartagiński, Hannibal, poniósł klęskę w Italii po piętnastu latach okupowania jej terytorium, seria wojen pomiędzy Rzymianami i Kartagińczykami zakończyła się całkowitym zniszczeniem Kartaginy. Miasto zostało jednak odbudowane i łącznie z terytoriami Tunezji włączone do Cesarstwa Rzymskiego, nadal kwitnąc i stając się jednym z najważniejszych miast w Cesarstwie.

Po podboju Tunezji przez Arabów w siódmym stuleciu, Kartagina została ponownie zrównana z ziemią i już nigdy nie podniosła się z ruin. Natomiast w bliskim sąsiedztwie zburzonego miasta powstał Tunis – stolica współczesnej Tunezji, zajmując centralną pozycję i stając ważną arabską placówką handlową i portem. Pod arabskimi rządami, które trwały aż do szesnastego wieku, Tunis świetnie prosperował i stał się znaczącym ośrodkiem transsaharyjskiego handlu zlotem.

Transsaharyjski szlak handlowy łączył żądne złota kraje śródziemnomorskie z Afryką Subsaharyjską, gdzie ten metal występował w obfitości. Karawany wielbłądów transportowały złoto do placówek handlowych, takich jak Tunis, gdzie wymieniano je na sól, koraliki, tkaniny i inne dobra. Handel ten cieszył się specjalnym zainteresowaniem północnych państw muzułmańskich oraz kupców hiszpańskich i włoskich, którzy poszukiwali złotego kruszcu dla bicia monet. Lądowy “złoty szlak” był wykorzystywany aż do początków szesnastego wieku, kiedy żeglarze portugalscy ustanowili bardziej efektywne szlaki morskie pomiędzy Afryką Zachodnią a Europą.

Wraz z załamaniem się handlu transsaharyjskiego uległy osłabieniu wpływy arabskie, co umożliwiło najpierw hiszpańskim, a potem tureckim dynastiom opanowanie terytoriów Tunezji. Na początku osiemnastego wieku Tunezja stała się praktycznie niezależnym państwem, rządzonym przez lokalnych bejów (wodzów) w ramach Imperium Tureckiego. Najbardziej prominentni bejowie pochodzili z dynastii Husajnidów, która sprawowała władzę nad Tunezją przez ponad 250 lat, do roku 1957. Złote monety tunezyjskie 20 franków noszą kaligraficzne podpisy dwóch z tych władców, beja Alego III w okresie 1891 – 1902 oraz beja Muhammada IV w okresie 1903 – 1904.

Tunezja dostaje się pod protektorat Francji

W dziewiętnastym wieku panujący bejowie próbowali uzdrowić gospodarkę tunezyjską przez zaciąganie dużych pożyczek w Europie. Fundusze były hojnie wydawane na infrastrukturę kraju, na publiczne projekty, na modernizację armii i na osobisty użytek samych bejów. Wobec pożyczania funduszy na niekorzystnych warunkach i słabym zwracaniu się realizowanych inwestycji, długi i odsetki nie były spłacane.

W 1869 roku stało się jasne, że odczuwający brak dopływu gotówki rząd beja ma tylko jedną opcję- ogłosić bankructwo Tunezji. Wobec niewywiązywania się kraju z płatności, międzynarodowa komisja, powołana przez Francję, Brytanię i Włochy, przejęła kontrolę nad finansami Tunezji.

Nie było niespodzianką, że po przejęciu finansowych spraw Tunezji, trzy mocarstwa europejskie, które podzielały ten sam kolonialny sposób myślenia, rozpoczęły dziesięcioletnie potajemne pertraktacje o prawa do terytorium Tunezji. Włochy uzasadniały swoje roszczenia do Tunezji przez wskazywanie na to, że najwięcej zainwestowały w ten kraj i że osoby narodowości włoskiej stanowią większość wśród europejskich osadników, żyjących w owym czasie w Tunezji. Francja natomiast uważała Tunezję za naturalne rozszerzenie swoich posiadłości w Afryce, biorąc pod uwagę fakt, ze państwo to graniczyło z Algierią, która w tym czasie była kolonią francuską. Na koniec Wielka Brytania, która posiadała wyspę Malta w pobliżu wybrzeża tunezyjskiego, nie chciała, by tylko jeden kraj kontrolował Cieśninę Sycylijską (szlak wodny pomiędzy Tunezją a Sycylią).

Na Kongresie Berlińskim w roku 1871 Wielka Brytania i Francja zawarły sekretne porozumienie, dające Francji prawa do Tunezji w zamian za Cypr, który dostał się pod wpływy brytyjskie. W roku 1881 małe plemię tunezyjskie naruszyło granice francuskiej Algierii i stało się to pretekstem lub “politycznym oknem okazji” dla Francji do najazdu na Tunezję siłami ponad 35.000 ludzi, co zmusiło beja do przystania na warunki Francji, Podpisano traktat, który stanowił, że bej nadal będzie głową państwa, chociaż jego władza została ograniczona jednie do spraw wewnętrznych, podczas gdy inne aspekty polityki znalazły się w rękach Francji, co uczyniło z Tunezji kraj pod francuskim protektoratem. Po inwazji francuskiej na Tunezję protestowali Włosi, którzy mieli istotne interesy w tym kraju, ale nie byli oni przygotowani na podjęcie militarnej konfrontacji z Francją.

Złoty frank odradza gospodarkę Tunezji

W 1884 roku, czyniąc pierwszy krok dla powrotu Tunezji na szlak rozwoju gospodarczego, Francja dostarczyła 125 milionów w złotych frankach na spłatę tunezyjskiego długu państwowego. Nieco później wprowadzono złote monety tunezyjskie 20 franków, w powiązaniu z innymi francuskimi monetami złotymi, srebrnymi i miedzianymi, w celu ożywienia handlu i stabilizacji sytemu monetarnego kraju. Przyjęty system monetarny, w połączeniu z kluczowymi inwestycjami w infrastrukturze, do których należała budowa linii kolejowych, dróg i portów morskich, obok budowy nowych kopalni, w których po raz pierwszy zaczęto wydobywać w opłacalny sposób ogromne zasoby różnych minerałów oraz rozbudową sektora rolnego, wprowadziły gospodarkę kraju na drogę rozwoju.

W czasach, gdy Tunezja pozostawała pod francuskim protektoratem, dokonano głębokiej poprawy jej infrastruktury społecznej, do której należała budowa szkół, budynków użyteczności publicznej, instalacji sanitarnych, szpitali oraz zaopatrzenie w słodką wodę. Chociaż bycie kolonią francuską przyniosło Tunezji wiele korzyści, to było jasne, że osadnicy europejscy mieli większe przywileje w porównaniu z miejscową ludnością. Ta dyskryminacja zrodziła opozycję w stosunku do władz kolonialnych, która przerodziła się w narastający opór, który doprowadził do odzyskania przez Tunezję niepodległości w 1956 roku.

Złote monety tunezyjskie 20 franków – część pierwszej europejskiej unii monetarnej

Ponieważ Tunezja znajdowała się pod protektoratem Francji, było logiczne, że złota moneta tunezyjskie 20 franków miała identyczną wielkość i próbę, jak francuskie złote monety. To ujednolicenie i fakt, że Francja była członkiem Łacińskiej Unii Monetarnej oznaczały, że złota moneta tunezyjskie 20 franków mogła być swobodnie wymieniana na monety innych krajów uczestniczących w Unii.

Łacińska Unia Monetarna była pierwszą europejską dużą unią walutową, założoną w 1865 roku przez Włochy, Francję, Belgię i Szwajcarię. Unia ta podjęła próbę zunifikowania pieniędzy tych krajów w celu stworzenia pojedynczej jednolitej waluty. Członkowie- założyciele Unii uzgodnili jednakową czystość i masę swoich monet, które zostały dostosowane do francuskiego srebrnego i złotego franka, a następnie uzgodnili swobodą wymianę wszystkich innych złotych i srebrnych monet na zasadzie równości niezależnie od przedstawianych na nich różnych projektów, wizerunków czy nazw. Stosunek dwóch metali szlachetnych został podobnie standaryzowany, przy czym 4,5 grama srebra odpowiadało 0,290322 gramom złota, czyli stosunek wynosił 15,5: 1. Standaryzacja ułatwiła i uprościła handel pomiędzy krajami członkowskimi i była postrzegana jako atrakcyjna koncepcja, skłaniająca inne kraje europejskie do przyłączenia się. Chociaż Unia popełniła wiele błędów, wśród których było wydrukowanie przez poszczególne rządy nadmiernej ilości papierowych pieniędzy powyżej ustalonego stosunku pomiędzy papierowymi banknotami a znajdującymi się w obiegu kruszcowymi monetami, to wszystkie te błędy były raczej konsekwencją niewłaściwych ludzkich ocen niż upadku jednolitego kruszcowego systemu monetarnego. Tym niemniej unia rozszerzała się aż do przedednia Pierwszej Wojny Światowej i formalnie przestała istnieć dziesięć lat później, w 1927 roku.