Złota moneta Amerykańskie 20$ Bogini Libertas 30,09 g

Historia

Kalifornijska Gorączka Złota doprowadziła do wybicia złotej dwudziestodolarówki Podwójny Orzeł

Kiedy facet o nazwisku Samuel Brannan biegał ulicami San Francisco wykrzykując “Złoto! Złoto w American River!”, nie bardzo zdawał sobie sprawę z tego, że wywołuje największą gorączkę złota w dziewiętnastym wieku. Jednakże zapewne nie miał powodów do skarg, ponieważ był właścicielem jedynego sklepu z kilofami, łopatami i patelniami pomiędzy San Francisco a nowoodkrytymi złotodajnymi terenami.

Ponieważ mistyczny urok złota przyciągał ludzki rodzaj od tysięcy lat, wieść o nieogarnionym bogactwie w górach i rzekach Kalifornii wywołała prawdziwe szaleństwo.  Setki, następnie tysiące, aż wreszcie dziesiątki tysięcy ludzi przybywało na zew szlachetnego metalu do Kalifornii wszelkimi możliwymi sposobami, gnanych żądzą szybkiego wzbogacenia się. Migracja ludzka była tak ogromna, że San Francisco, które w 1846 roku było małą osadą, liczącą nie więcej niż 500 mieszkańców, do roku 1852 stało się tętniącym życiem miastem zamieszkałym przez około 35.000 osób. Szacuje się, że do roku 1855 ponad 300.000 ludzi z różnych środowisk, różnej narodowości i w różnym wieku przybyło do Kalifornii.

Z pewnością złoto można było znaleźć. Nie było czymś niezwykłym dla poszukiwaczy, którzy przybyli na początku gorączki złota znalezienie kruszcu wartego dziesięć, piętnaście czy dwadzieścia tysięcy dolarów w ciągu kilku dni, przy użyciu prymitywnych narzędzi, takich jak patelnie i kilofy. Złoto rzeczywiście występowało w tak ogromnych ilościach, że ceny towarów i usług na całym Zachodnim Wybrzeżu zaczęły gwałtownie wzrastać. Nie było to zaskoczeniem, ponieważ szacuje się, że do roku 1853, w ciągu zaledwie pięciu lat trwania gorączki złota, w rzekach i strumieniach Kalifornii znaleziono około 373 ton złota (wartego 15,6 miliardów dolarów według cen z września 2014 roku).

Gdy kalifornijskie złoto zaczęło docierać do mennic, szybko stało się jasne, że ówczesny złoty prawny system monetarny, w skład którego wchodziło ćwierć orła czyli 2,50 dolara, pół orła czyli 5 dolarów oraz orzeł czyli 10 dolarów, był niewystarczający wobec napływających ilości złota. W tej sytuacji 3 marca 1849 roku Kongres przegłosował wprowadzenie podwójnego orła czyli monety dwudziestodolarowej. W następstwie w 1850 roku pojawiły się pierwsze dwudziestodolarówki Podwójny Orzeł, zawierające dokładnie dwa razy tyle złota co dziesięciodolarowy Orzeł.

Dwudziestodolarówki Podwójny Orzeł stymulowały aktywność gospodarczą Stanów Zjednoczonych

W okresie od 1850 do 1933 roku, dwudziestodolarowe Podwójne Orły były bite w sposób ciągły, ponieważ nowe, bogate kopalnie złota w Kalifornii nieustannie dostarczały ten szlachetny metal na rynek. Wzrost podaży złota był największy i najszybszy niż kiedykolwiek obserwowano w Stanach Zjednoczonych. Dopływ pieniądza (złota) wywarł ogromny wpływ finansowy, działając jako ekonomiczny powielacz wywoływał reakcje łańcuchowe, które przyśpieszały rozwój gospodarczy.

Żywność, odzież, sprzęt, artykuły luksusowe i maszyny ciężkie, takie jak statki parowe do żeglugi rzecznej, to nazwy tylko kilku pozycji, cieszących się ogromnym popytem na Zachodnim Wybrzeżu. Jeżeli podaż jakichś towarów lub usług była zbyt skąpa, wówczas ambitni migranci śpieszyli z ich zakupem.  Na przykład, przemysł ciężki powołała do życia produkcja maszyn górniczych, takich jak kruszarki, wózki górnicze i świdry, silniki parowe i pogłębiarki. Dla zbudowania tych maszyn potrzebne były duże ilości żelaza, wobec czego w północnej Kalifornii stworzono przemysł hutniczy. Kilkanaście odlewni w stanie wytapiało i odlewało żelazo, powstawały wytwórnie prochu i rozbudowywano przemysł drzewny w związku z dużym zapotrzebowaniem na drewno do budowy domów i kopalń. Do roku 1870, kilka tysięcy robotników produkowało urządzenia górnicze w okolicach San Francisco.

W związku z potrzebą wyżywienia wszystkich przybyszów, musiało się rozwijać rolnictwo i przemysł spożywczy. Pola pszenicy i towarzyszące im młyny, farmy bydła i ubojnie, winnice i wytwórnie win stawały się bardzo zyskownymi interesami. Faktycznie, w 1847 roku w Kalifornii nie było żadnych przemysłowych młynów, podczas gdy w 1865 pracowało ponad 200 młynów, nie tylko na potrzeby miejscowego rynku, ale także na eksport znacznych ilości do Azji, Wielkiej Brytanii i części Europy.

Wzrosła wielkość obrotów handlowych we wszystkich sektorach. W związku ze wzrostem potrzeb transportowych, zbudowano drogi, linie kolejowe i porty. Banki i instytucje finansowe zapewniały finansowanie; krótko mówiąc, amerykański Zachód rozkwitał. A ponieważ złoto w postaci dwudziestodolarowych Podwójnych Orłów przepływało przez pozostałą część gospodarki USA, stymulowało ono popyt i inwestycje, prowadząc do powstawania tysięcy przedsiębiorstw w całym kraju. Dwudziestodolarówki Podwójne Orły nie tylko przyczyniły się do rozwoju gospodarki Stanów Zjednoczonych, ale wywarły też znaczący wpływ na handel światowy.

Wartość dwudziestodolarówki Podwójny Orzeł i światowy handel

W porównaniu z innymi złotymi monetami tych czasów, dwudziestodolarówki Podwójny Orzeł były masywne, zawierając prawie pełną uncję złota. Były to rzeczywiście najbardziej cenne, w skali całego świata, złote monety, będące prawnym środkiem płatniczym, które swoją wiodącą pozycję utrzymywały jeszcze w dwudziestym wieku. Ich duża waga i odpowiednio wartość dawały im szereg zalet: były one tańsze w produkcji i łatwiejsze do transportu, a także bardziej cenione jako zapasy złota przez rządy i instytucje finansowe.

Tutaj należy powiedzieć, iż wówczas warte 20 dolarów złoto stanowiło masę pieniędzy. Na przykład, na przełomie dziewiętnastego stulecia, średni dzienny zarobek cieśli wynosił 2,30 dolara, podczas gdy robotnik w przemyśle wełniarskim otrzymywał 1,42 dolara za dzień pracy. W konsekwencji swojej wysokiej wartości, dwudziestodolarówka Podwójny Orzeł nie była wykorzystywana w codziennych transakcjach, natomiast była głównie używana w handlu międzynarodowym i jako wsparcie dla certyfikatów dolarowych USA (które dzisiaj byłyby traktowane jako papierowe dolary).

Po utworzeniu mennicy San Francisco w 1854 roku, Podwójne Orły były regularnie wysyłane do Europy, Azji i Ameryki Południowej w zamian za towary. W ten sposób miliony dwudziestodolarówek Podwójne Orły znalazło się w skarbcach zagranicznych banków, jako część ich rezerw złota. Po Pierwszej Wojnie Światowej znaczne ilości Podwójnych Orłów zostały wysłane do zniszczonej wojną Europy jako finansowe pożyczki na jej odbudowę. Dwudziestodolarówka Podwójny Orzeł stała się godnym zaufania pieniądzem, który służył światowej społeczności przez niemal wiek, stając się najbardziej rozpowszechnionym pieniądzem amerykańskim wszech czasów. To zaufanie – prowadzące do jej niezachwianej popularności – opierało się na fakcie, iż mimo modyfikacji projektu, takie cechy jak waga, wymiar i zawartość metali pozostawały niezmienione przez ponad osiemdziesiąt lat.

Projekt dwudziestodolarówki Podwójny Orzeł

Podczas osiemdziesięciu lat swojej emisji dwudziestodolarówki Podwójny Orzeł miały dwa różne projekty. Monety bite w latach od 1850 do 1907 roku były ozdobione popiersiem bogini Wolności (Lady Liberty) i Wielką Pieczęcią Stanów Zjednoczonych, podczas gdy druga, o wyraźnie odmiennym projekcie, który był pełnym artyzmu dziełem amerykańskiego rzeźbiarza Augustusa Saint-Gaudensa, moneta ukazywała się w latach od 1907 do 1933 roku.

Głowa Bogini Libertas – 1850 do 1907

Dzieje projektu Podwójnych Orłów zaczynają się od Roberta Scota, pierwszego głównego grawera Stanów Zjednoczonych. Złotnik z zawodu, znany jako wybitny grawer banknotów a jego praca była bardzo poważana przez czołowe znakomitości, takie jak Thomas Jefferson. Scot odpowiadał za stworzenie pierwotnego projektu popiersia Lady Liberty (bogini Wolności) i wielkiej pieczęci, które pojawiły się po raz pierwszy w 1795 roku na pięciodolarowej złotej monecie Pół Orła Liberty w czapce. Projekt ten został później zmodyfikowany i wykorzystany w nowych dwudziestodolarowych monetach Podwójny Orzeł Głowa Bogini Libertas w 1850 roku.

Do roku 1907, główny zarys tego projektu pozostawał taki sam, jednakże wprowadzano drobne zmiany, do których należały sposób przedstawienia napisu “twenty dollars” i dodanie dewizy “IN GOD WE TRUST” w 1866. W oryginalnym projekcie nie było odwołania do Boga, ale po wojnie secesyjnej uważano, że potrzeba boskiej pomocy do uleczenia blizn tego konfliktu. Dlatego też Departament Skarbu USA zaczął eksperymentować z różnymi religijnymi dewizami, do których należały “OUR COUNTRY, OUR GOD” (nasz kraj, nasz Bóg), “GOD, OUR TRUST” (Bóg, nasza nadzieja) i na koniec “IN GOD WE TRUST” (W Bogu pokładamy nadzieję).

Saint-Gaudens – 1907 do 1933

Dwudziestodolarówka Saint-Gaudensa Podwójny Orzeł jest fascynującą złotą monetą, która- oprócz tego, iż jest powszechnie uważana za najpiękniejszą złotą monetę Stanów Zjednoczonych- jest także ceniona ze względu na swoją intrygująca i wyjątkową historię. Dzieje dwudziestodolarówki Saint-Gaudensa zaczęły się na przyjęciu, podczas którego prezydent Theodor Roosevelt rozmawiał z Augustusem St. Gaudensem, słynnym w owym czasie rzeźbiarzem i bliskim przyjacielem prezydenta, na temat nadania artystycznego wyglądu obiegowym złotym monetom kraju. Roosevelt – człowiek o bardzo energicznym charakterze – podziwiał estetyczne monety antycznej Grecji o głębokim reliefie. Jego sentyment do tych monet był tak wielki, że był zdecydowany na wprowadzenie w Stanach Zjednoczonych monet o podobnym wyglądzie. Augustus, który podzielał ten pogląd, został w efekcie zaangażowany przez prezydenta do stworzenia serii projektów opartych na tych klasycznych wzorcach.

Po roku pracy nad propozycją nowego projektu zdrowie słynnego rzeźbiarza uległo pogorszeniu i był on zmuszony do powierzenia tego zadania swemu asystentowi, Henry’emu Heringowi, który ostatecznie dokończył arcydzieło. Po ukończeniu Roosevelt otrzymał ostateczny, mający wymiary pieniądza model dzieła St. Gaudensa, które miało wygląd całkowicie różny od starego projektu głowy Liberty, a ponadto nie zawierało żadnej religijnej dewizy, a data była wyrażona cyframi rzymskimi, zamiast arabskimi. Roosevelt miał świadomość, że te ostatnie zmiany zostaną skrytykowane przez Kongres Stanów Zjednoczonych, jednakże był tak zachwycony nowym wzorem, że w liście do Heringa napisał: “Poinstruowałem dyrektora mennicy, że te matryce powinny być reprodukowane tak szybko, jak to jest możliwe i mają być dokładnie takie same. To jest po prostu wspaniałe. Przypuszczam, że będę za to oskarżony przez Kongres, ale uważam, że to będzie bardzo niska cena!”.

Nowa propozycja dwudziestodolarówki Podwójny Orzeł przedstawiała postać bogini Wolności Libertas (Lady Liberty), zdecydowanie kroczącą do przodu oraz niosącą zapaloną pochodnię i gałązkę oliwną, przy czym jej szaty i włosy są swobodnie unoszone przez wiatr. Jej majestatyczna sylwetka była podkreślona promieniami słonecznymi, wyrażonymi jako linie w tle. Rewers monety zawierał wizerunek majestatycznego orła w locie, widzianego z boku, na tle promieni słonecznych.

Zarówno Roosevelt, jak i St. Gaudens chcieli zobaczyć ten projekt wybity z wysokim reliefem, ale grawer mennicy, Barber, sprzeciwił się, oświadczając “Nigdzie nie ma takiej prasy, ani w mennicach, ani u złotników, która mogłaby wykonać proponowany przez was relief w pojedynczym uderzeniu maszyny.” Wyraźnie rozdrażniony odpowiedzią mennicy Roosevelt energicznie interweniował, dając zdecydowane polecenie Mennicy Stanów Zjednoczonych: “Zaczynać nową emisję, nawet jeżeli cały dzień zajmie wam wybicie jednej sztuki!”. Mennica przyjęła obowiązek i w roku 1907 wyprodukowała pierwszą złotą monetę o nominale 20 dolarów według projektu Saint-Gaudensa. Chociaż moneta była wspaniała, będąc szczególnie bogatą w szczegóły i mając olśniewający blask, to ustawiona na największą moc praca mennicza o nacisku 172 tony musiała wykonać 9 uderzeń, by w pełni oddać wszystkie szczegóły monety. Prezydent ostatecznie uznał niepraktyczność produkcji monet z wysokim reliefem, zwłaszcza, że ciągła produkcja wymagała, by wykonywano zaledwie jedno uderzenia na sztukę.

Po obniżeniu reliefu dwudziestodolarówki Podwójny Orzeł Saint-Gaudensa Mennica rozpoczęła w 1908 roku produkcję na pełną skalę. Pod koniec tego samego roku została dodana dewiza “IN GOD WE TRUST” (W Bogu pokładamy ufność) ze względu na społeczne oburzenie z powodu jego pominięcia i rzymskie cyfry zastąpiono arabskimi. Były to ostatnie poczynione zmiany i od tej pory wybito miliony sztuk, z których większość znalazła się w skarbcach USA i Europy. Jednakże los tych monet, które trafiły do krajowych skarbców, był niepomyślny, gdyż po dekrecie prezydenta Franklina D. Roosevelta z roku 1933 o konfiskacie złota, stały się one łatwym celem dla władz.

Konfiskata złota w Stanach Zjednoczonych i przetapianie dwudziestodolarówek Podwójne Orły

Gdy Stany Zjednoczone pogrążone były w głębokim kryzysie, dwudziestodolarówki Podwójny Orzeł w naturalny sposób stały się wybieranymi aktywami. Wobec dążeń ludzi do wymiany wszelkich form papierowych zabezpieczeń, włącznie z banknotami, na złoto, sektor finansowy i sam rząd doświadczyli gwałtownego wykupywania swoich rezerw złota. Aby temu zapobiec, w 1933 roku prezydent Franklin D. Roosevelt wydał niechlubny dekret 6102, który nakazywał Amerykanom wymianę ich złota na papierowe pieniądze. W następnych latach złote monety, przechowywane w prywatnych lub rządowych skarbcach były na mocy tego dekretu konfiskowane, a następnie przetapiane przez Departament Skarbu USA – miliony dwudziestodolarówek Podwójny Orzeł przestało w ten sposób istnieć. Fakt, iż Podwójne Orły były intensywnie wykorzystywane w handlu, stał się dla nich korzystny, ponieważ te monety, które były schowane w zagranicznych sejfach, nie mogły być zajęte.

Zarządzona przez Franklina D. Roosevelta konfiskata złota nie zakończyła historii tej wspaniałej monety, przeciwnie, doprowadziła ona do dziwnego obrotu zdarzeń, który w rzeczywistości spowodował zwiększenie popularności dwudziestodolarówki Saint-Gaudensa Podwójny Orzeł. W roku 1933 Mennica Stanów Zjednoczonych wybiła 445.555 sztuk Podwójnych Orłów; jednakże żadna z tych monet nie weszła do obiegu, ponieważ zostały one przetopione i odlano z nich bulionowe sztabki, które zostały przekazane do rezerw złota w Fort Knox. Z tej partii Mennica Stanów Zjednoczonych oszczędziła jedynie dwie dwudziestodolarówki Podwójne Orły Saint-Gaudensa, które stały się częścią Narodowej Kolekcji Numizmatycznej USA.

Według oficjalnych danych te dwie monety były jedynymi ocalałymi legalnymi okazami z tego roku, ale okazało się to nieprawdą w 1944 roku, kiedy to kilka Podwójnych Orłów z 1933 znalazło się na aukcji monet. Widocznie ktoś bezprawnie wyniósł kilka tych monet z mennicy dekadę wcześniej, a ponieważ uznano te monety za ukradzioną własność Mennicy Stanów Zjednoczonych, agencja US Secret Service podjęła śledztwo.

Po roku śledztwa zidentyfikowali oni pośrednika w sprzedaży co najmniej dziesięciu Podwójnych Orłów z 1933: Israel Switt, jubiler z Filadelfii, przyznał się do sprzedaży monet, ale nie zdradził, w jaki sposób wszedł w ich posiadanie. Chociaż dziewięć z tych monet zostało ostatecznie odzyskanych, co brzmi trochę ironicznie, zważywszy na ich pierwotne przeznaczenie, którym był piec, to dokumenty Secret Service ujawniły, że Switt sprzedał ostatnią monetę Podwójny Orzeł 1933 dealerowi z Teksasu, który z kolei odsprzedał ją królowi Egiptu Farukowi.

Król, zapalony numizmatyk – posiadający kolekcję ponad 8.500 monet – legalnie wywiózł monetę z USA zanim agenci Secret Service zdołali ją zlokalizować. Po ujawnieniu tego faktu Departament Skarbu USA zażądał od króla zwrotu monety Podwójny Orzeł. Jednakże moneta pozostała w posiadaniu króla Faruka, ponieważ wybuch Drugiej Wojny Światowej spowodował zajęcie się Departamentu Skarbu innymi sprawami.

W roku 1952 Faruk został obalony w zamachu stanu, w następstwie czego jego majątek, do którego należał Podwójny Orzeł z 1933 roku, został wystawiony na publiczną aukcję. Skoro tylko rząd amerykański dowiedział się o tym zdarzeniu, wystąpił z ponownym żądaniem zwrotu monety. Nowy rząd Egiptu wyraził zgodę na zwrot monety, ale były to tylko puste obietnice, ponieważ moneta w “tajemniczy” sposób zniknęła i nigdy jej nie zobaczono ponownie w Egipcie.

Mijały lata, a następnie dziesiątki lat i sądzono, że należąca do Faruka dwudziestodolarowa moneta Podwójny Orzeł Saint-Gaudensa przepadła na zawsze. Jednakże, ponieważ dzieje tej dwudziestodolarówki Podwójny Orzeł były niezwykłe od daty jej pierwszego wybicia, los zrządził, że Podwójny Orzeł Faruka niespodziewanie pojawił się w Nowym Jorku w 1996 roku. W tymże roku Stephen Fenton, przewodniczący British Numismatic Trade Association (Brytyjskiego Towarzystwa Handlu Numizmatycznego) i jednocześnie dealer monet, przybył do “Wielkiego Jabłka”, by spotkać się z amerykańskim dealerem, który był zainteresowany nabyciem należącego do Faruka Podwójnego Orła Saint-Gaudensa za 850.000 dolarów. Fenton, (zgodnie z własnym oświadczeniem) był regularnym nabywcą monet z kolekcji Faruka i pewnego dnia otrzymał propozycję zakupu dwudziestodolarówki Podwójny Orzeł Faruka. Kupił on rzekomo tę monetę za 210.000 dolarów od egipskiego jubilera, który miał ścisłe powiązania z władzami wojskowymi kraju, tymi samymi władzami, które uprzednio obaliły króla Faruka.

Transakcja pomiędzy Fentonem a amerykańskim dealerem nie poszła zgodnie z planem, ponieważ obaj mężczyźni nie byli świadomi, że informacja o ich transakcji została przekazana do Secret Service przez kogoś z ich otoczenia. Obaj zostali aresztowani i agenci skonfiskowali dwudziestodolarówkę Podwójny Orzeł Saint-Gaudensa. Fenton został szybko zwolniony, ale prawnicza wojna o prawo własności do monety Podwójny Orzeł 1933 przeciągnęła się – ściśle mówiąc trwała 5 lat.

A co więcej Fentonowi udało się ubić interes z Departamentem Skarbu: moneta została sprzedana przez Sotheby’ego, światowej sławy dom aukcyjny, a dochód został podzielony między nich. W roku 2002, należąca wcześniej do Faruka dwudziestodolarówka Podwójny Orzeł została sprzedana na aukcji anonimowemu nabywcy za niewiarygodną kwotę 7.590.020,00 dolarów, najwyższą cenę, jaką kiedykolwiek zapłacono za monetę.

Saga dwudziestodolarówki Podwójny Orzeł Saint-Gaudens z 1933 nie zakończyła się w 2002 roku, ponieważ w kolejnych latach pojawiło się kilka dalszych monet, każda z własną intrygująca historią – cementując dziedzictwo dwudziestodolarówki Podwójny Orzeł jako najbardziej cenionej i poszukiwanej klasycznej złotej monety Stanów Zjednoczonych.