Złota moneta Włoskie 20 Lirów – Umberto I 5,81 g

Historia

Dynastia Sabaudzka a włoska złota moneta 20 lirów

Narodziny złotej, włoskiej monety dwudziestolirowej to zasługa jednego z najstarszych rodów królewskich na świecie, dynastii Sabaudzkiej, której dziedzictwo obejmuje okres niemal tysiąca lat. Przez stulecia niewielkie terytorium pomiędzy Szwajcarią, Francją i Włochami rozrastało się nie poprzez brutalne podboje, ale dzięki przemyślanym sojuszom i korzystnym mariażom. Chociaż dynastia kilkakrotnie traciła swoje ziemie na rzecz potężnych rywali (np. Napoleona Bonaparte), to zawsze udawało jej się w niezwykły sposób odzyskiwać terytoria i pozyskiwać nowe.

Na początku XIX wieku Włochy stanowiły część Cesarstwa Francuskiego, ale po porażce Napoleona w bitwie pod Waterloo cesarstwo upadło i francuskie panowanie we Włoszech zakończyło się. Italia została podzielona na regiony, z których wiele uzależniło się od Austrii, która brała udział w wojnach napoleońskich. Dynastia Sabaudzka miała więcej szczęścia przy rozpadzie Włoch. Uzyskała autonomiczną władzę nad Sardynią i północno-zachodnią częścią kraju, graniczącą z Francją. Nowy region został nazwany Królestwem Sardynii i stał się jednym z trzech największych regionów we Włoszech.

Rozbite Włochy nie miały ani centralnego rządu, ani silnej armii, co było na rękę Austriakom dążącym do jak najłatwiejszego podporządkowania sobie dużej części terytorium Włoch. Jednak w połowie XIX wieku narodziły się silne ruchy rewolucyjne, którym ton nadawali patrioci pragnący zjednoczenia kraju. W dużych miastach północy Włoch wybuchło kilka powstań przeciwko austriackiej dominacji, a w końcu Królestwo Sardynii zmierzające do rozszerzenia swych wpływów, ogłosiło Pierwszą Włoską Wojnę Niepodległościową. Niestety kampania szybko się zakończyła po rozstrzygających porażkach rewolucjonistów w starcia z wojskami austriackimi.

Okaleczone, ale niepokonane Królestwo Sardynii pod wodzą Wiktora Emanuela II (ojca Umberto) po dziesięciu latach spróbowało ponownie, rozpoczynając Drugą Włoską Wojnę Niepodległościową w 1859 roku. Ta kampania okazała się bardziej udana, m.in. dzięki wsparciu wojskowemu ze strony cesarza Francji Napoleona III oraz silniejszym i lepiej zorganizowanym ruchom narodowym kierowanym przez cieszącego się złą sławą rewolucjonistę Giuseppe Garibaldiego. Po dwóch latach krwawych walk Wiktor Emanuel II odzyskał wszystkie części Włoch, z wyjątkiem Rzymu i rejonu Wenecji. W 1861 roku powstało Królestwo Włoch, na którego tronie zasiadł Wiktor Emanuel II. Aby upamiętnić trwające blisko pół wieku dążenia do zjednoczenia Włoch, wprowadzono złotego lira ozdobionego wizerunkiem władcy oraz herbem jego rodu, dynastii Sabaudzkiej. Wielu uważało króla Wiktora za „ojca ojczyzny”, monarchę, który odegrał kluczową rolę w zjednoczeniu kraju. Choć nie był on jedyną osobą, której Włochy zawdzięczają zjednoczenie, niewątpliwie sprawdził się jako utalentowany dyplomata i strateg militarny. Król Wiktor Emanuel II sprawował władzę we Włoszech aż do swojej śmierci w 1878 roku, kiedy tron przypadł jego synowi Umberto I.

Złote i srebrne liry jednoczą włoski system monetarny

Dynastia Sabaudzka dążyła nie tylko do zjednoczenia Włoch, ale też do ujednolicenia systemu monetarnego w kraju. Wcześniej panował bowiem zwyczaj, że każdy większy region wypuszczał swoje własne obiegowe monety. Państwo Papieskie używało na przykład skudów, Królestwo Neapolu płaciło piastrami, Lombardia i Wenecja biły floreny a Królestwo Sardynii emitowało liry. Nowe srebrne i złote liry były kontynuacją waluty używanej w Królestwie Sardynii. Przyczyną wyboru tej monety był fakt, że lir został już zunifikowany w 1816 roku i zrównany pod względem masy i czystości ze złotym frankiem francuskim. Dzięki temu lirami można było swobodnie posługiwać się we Francji a frankami w Królestwie Sardynii, co ułatwiało handel i wymianę towarów. Ponadto złoty frank francuski był w okresie unifikacji główną monetą w regionie, dlatego oparcie złotego lira o tę walutę nabierało głębszego znaczenia. Ujednolicenie systemu monetarnego nie tylko sprzyjało rozwojowi handlu, ale pozwoliło Włochom współtworzyć pierwszą dużą unię walutową w Europie, Łacińską Unię Monetarną.

Włoska złota moneta 20 lirów była częścią europejskiego standardu złota

W 1865 roku Włochy, Francja, Belgia i Szwajcaria założyły pierwszą europejską dużą unię walutową pod nazwą „Łacińska Unia Monetarna”. Podjęła ona próbę wprowadzenia na terenie tworzących ją krajów jednolitej waluty. Udało się uzgodnić jednolitą czystość i masę monet, które dostosowano do złotego i srebrnego franka co umożliwiło wymianę wszystkich innych złotych i srebrnych monet na zasadzie równości, niezależnie od różnic w projektach, wizerunkach czy nazwach. Ustalono standardowy stosunek między dwoma metalami szlachetnymi – 15,5:1, co oznaczało, że 4,5 grama srebra odpowiadało 0,290322 gramom złota.  Standaryzacja tak skutecznie uprościła handel między krajami członkowskimi Unii Monetarnej, że skłoniła inne państwa do przyłączenia się do tej koncepcji. Unia popełniła liczne błędy, z których jednym z najpoważniejszych był nadmierny druk papierowych pieniędzy, co zachwiało ustalonym wcześniej stosunkiem banknotów i kruszcowych monet obecnych na rynku. Potknięcia takie nie zachwiały jednak jednolitym, kruszcowym systemem monetarnym. Łacińska Unia Monetarna rozszerzała się niemal do wybuchu I Wojny Światowej i formalnie zakończyła działalność w 1927 roku.

Włoska złota moneta 20 lirów a król Umberto I

Jak wszyscy władcy z dynastii Sabaudzkiej książę Umberto I otrzymał najlepsze, możliwe wykształcenie. Oczekiwano jednak od niego, że zrobi też karierę wojskową, która w kontekście trwającej wtedy rewolucyjnej walki o zjednoczenie Włoch, miała niebagatelne znaczenie. Umberto I, jako kapitan armii Sardynii, stoczył ze swoimi żołnierzami kilka ważnych bitew przeciwko wojskom austriackim podczas drugiej i trzeciej wojny niepodległościowej. Heroizm przyniósł mu liczne odznaczenia i uznanie obywateli.

Po śmierci króla Wiktora Emanuela II w 1878 roku, książę Umberto I został drugim królem zjednoczonych Włoch. Jego panowanie budziło jednak kontrowersje. Z jednej strony uważano go za dobrego króla, ponieważ wielokrotnie okazywał zainteresowanie zwykłymi ludźmi. W czasie ogromnej powodzi w Wenecji osobiście odwiedzał tereny dotknięte klęską i organizował pomoc dla poszkodowanych. Podobnie było w przypadku włoskiego miasta Casamicciola zniszczonego straszliwym trzęsieniem ziemi w 1883 roku, gdy król zaoferował osobiste, finansowe wsparcie. Rok później Umberto I znów nie poskąpił pomocy, gdy epidemia cholery nawiedziła południową część Włoch. Z drugiej jednak strony król był znienawidzony w kręgach lewicowych, które krytykowały go za kolonialne zapędy na terytorium Afryki i za konserwatyzm, który dominował w polityce rządu.

Panowanie Umberto I zakończyło się gwałtownie w 1900 roku, gdy włoscy anarchiści zamordowali króla w odwecie za krwawe stłumienie zamieszek w Mediolanie. Aby przywrócić w mieście spokój, włoski generał rozkazał swoim ludziom strzelać do uczestników rozruchów. Umberto I udekorował potem dowódcę za przywrócenie porządku na ulicach Mediolanu, co rozwścieczyło anarchistów i skłoniło ich do przygotowania zamachu na króla.

Chociaż Umberto I panował dłużej niż jego ojciec, Wiktor Emanuel II, to złotych monet 20-lirowych z jego wizerunkiem wyemitowano znacznie mniej. Ostatnie złote monety 20 lirów z wizerunkiem Umberto I zostały wybite trzy lata przed śmiercią monarchy.