Biało-Czarna Historia Złotego Krugerranda

Krugerrand jest punktem zwrotnym w historii złota. To pierwsza moneta bulionowa. Pierwsza złota moneta produkowana nie jako środek płatniczy, ale sposób na inwestowanie. Pierwsza jednouncjowa złota moneta. Oto historia złotego Krugerranda.

Jak uboga CZARNA Afryka stworzyła produkt dla bogatego BIAŁEgo

Na początku lat 60-tych ubiegłego wieku odkryto na terenie RPA nowe bogate pokłady złota. Ta nagła nadwyżka podaży mogła spowodować spadek ceny kruszcu. Należało podjąć jakieś kroki, aby temu zapobiec. W tamtych latach udział inwestorów prywatnych w rynku handlu złotem był niemal zerowy. Co więcej w najzamożniejszym kraju – USA obywateli obowiązywał zakaz posiadania i handlu złotem z wyjątkiem wyrobów jubilerskich i monet pełniących funkcję waluty. Na tym gruncie powstał innowacyjny pomysł stworzenia produktu, który umożliwiłby przeciętnemu mieszkańcowi bogatego kraju inwestowanie w złoto. Krugerrand to złota moneta będąca prawnym środkiem płatniczym. Dzięki temu można traktować ją jako walutę. Jednak na monecie nigdzie nie wybito jej wartości nominalnej. Zabieg ten miał podkreślić, że jej wartość zależy wyłącznie od aktualnej ceny zawartego w niej kruszcu, a nie waluty RPA – randa. Na awersie umieszczono portret Paula Krugera, a nazwa pochodzi od połączenia nazwiska — Kruger z nazwą waluty – rand.

Paul Kruger – BIAŁY przywódca na CZARNYM lądzie.

Paul Kruger był Burem, czyli potomkiem holenderskich i niemieckich BIAŁYch osadników w Afryce południowej. Społeczność ta utrzymywała się z rolnictwa (w języku niderlandzkim boer, wym. [bur], oznacza farmera) wykorzystującego darmową pracę CZARNYch niewolników. W XIX wieku Burowie byli wypierani przez osadników angielskich. Postępująca anglicyzacja burskiej kolonii oraz plany zniesienia w niej niewolnictwa rodziły ich sprzeciw. W końcu 14 000 Burów – wśród nich rodzina Krugera — wyruszyło wgłąb Afryki, podbijając tamtejsze ludy tubylcze i tworząc trzy republiki burskie: Natal, Orania i Transwal, o których niezależność walczyli z Brytyjczykami w czasie tzw. wojen burskich. Główną przyczyną tych wojen było odkrycie bogatych złóż złota i diamentów na trenach tych republik. Paul Kruger jako negocjator z Brytyjczykami, odegrał istotną rolę podczas I wojny burskiej, przyczyniając się do zwycięstwa Burów. W 1880 roku wybrano go na prezydenta Transwalu, a w 1883 został prezydentem RPA. Był wybitną postacią i niezwykle silną osobowością. Wychowany w tamtych czasach wyznawał zasady, które dziś delikatnie nazwalibyśmy rasistowskimi. Uznawany jest za protoplastę Afrykanerów i pozostaje postacią kontrowersyjną: zwolennicy uważają go za tragicznego bohatera narodowego, a krytycy widzą w nim upartego strażnika niesprawiedliwego systemu.

BIAŁY czy CZARNY?

Wybór podobizny Krugera na sztandarowy produkt rządzonej przez Afrykanerów Republiki Południowej Afryki był oczywisty. Pierwszą serię monet wybito w 1967, a jej roczna produkcja do 1969 wynosiła poniżej 50 tys. sztuk. Produkt doskonale trafił w zapotrzebowanie rynku i na początku lat 70-tych emisja podskoczyła do 500 tys. sztuk rocznie. Przełomowy okazał się rok 1974, kiedy to w USA zniesiono obowiązujący przez 40 lat zakaz posiadania i handlu złotem dla osób prywatnych. W roku tym sprzedano ponad 3 mln Krugerrandów. Zniesienie barier w Stanach, powojenny wzrost zamożności zachodnich społeczeństw oraz umiejętny marketing zaowocowały niesamowitym sukcesem Krugerrandów. W szczytowym 1978 roku wyemitowano ich ponad 6 mln., a na początku lat 80-tych obrót tą monetą wynosił 80% całego rynku monet bulionowych. Jednocześnie w latach 1970-1980 cena uncji złota wzrosła z ok. 35$ do ok. 600$. Popularność Krugerranda spowodowała, że stał się on dla wielu osób symbolem RPA. Na nieszczęście dla monety to skojarzenie utożsamiało ją również z rządami apartheidu. System apartheidu wprowadzał całkowite oddzielenie BIAŁYch i CZARNYch mieszkańców oraz niewyobrażalną dziś dyskryminację tych drugich: oddzielne strefy mieszkaniowe i komercyjne z zakazem przebywania poszczególnych ras w określonych strefach; różne standardy edukacyjne, zdefiniowane rasowo kategorie zawodowe; prawa wyborcze jedynie dla BIAŁYch, zakaz członkostwa w związkach zawodowych dla CZARNYch, zakaz strajków; zakaz stosunków seksualnych z osobą innej rasy (karano tylko BIAŁYch).

Apartheid był wielokrotnie potępiany przez społeczność międzynarodową. Większość państw zachodnich w tym USA i Wielka Brytania mimo ekonomicznego i militarnego znaczenia RPA nałożyło sankcje na tę republikę obejmującą także zakaz importu Krugerrandów. Moneta nadal była w masowym obrocie, niemniej głośna i wieloletnia międzynarodowa debata na temat moralności polityki RPA zdecydowanie zgasiła jej blask. Wieloletnie zmagania uciśnionych CZARNOskórych wsparte międzynarodowym naciskiem doprowadziły w końcu do upadku apartheidu. W 1994 wprowadzono nową konstytucję, odbyły się pierwsze powszechne wybory w historii kraju, a pierwszym CZARNOskórym prezydentem Republiki Południowej Afryki został Nelson Mandela – charyzmatyczny przywódca Afrykańskiego Kongresu Narodowego. Jak ta bezkrwawa rewolucja wpłynęła na los Krugerranda? W latach 90-tych moneta nie była już zdecydowanym liderem rynku, jednak pozostawała i jest do dziś najlepiej rozpoznawalną monetą bulionową. Dlaczego nie zmieniono wizerunku Krugera na portret Mandeli – wybitnego działacza i cenionego na całym świecie CZARNOskórego przywódcy? Odpowiedź jest raczej oczywista: „Nieważne, czy kot jest CZARNY, czy BIAŁY. Ważne, aby łowił myszy.” (Deng Xiaoping)

Zdjęcia z artykułu wykorzystywane są na bazie licencji Wikicommons.