Jak postrzegamy ryzyko w inwestowaniu?

Inwestowanie to nie tylko analiza wykresów i chłodna kalkulacja zysków. To również – a może przede wszystkim – gra naszych emocji, przekonań, doświadczeń czy sposobu postrzegania ryzyka. Dwie osoby, patrząc na ten sam instrument finansowy, mogą widzieć w nim zupełnie różne szanse i zagrożenia. Dlaczego tak się dzieje?

Czym jest ryzyko inwestycyjne?

Ryzyko inwestycyjne to możliwość, że rzeczywisty wynik inwestycji będzie inny niż oczekiwany. Najczęściej oznacza to obawę przed stratą, ale może też dotyczyć zmienności, braku płynności czy niepewności co do przyszłości rynku. W praktyce ryzyko jest nieodłączną częścią inwestowania – nie można go całkowicie wyeliminować.

Ryzyko inwestycyjne – awersja do straty

Wyobraź sobie dwie sytuacje i wybierz opcję, którą wolisz.

Sytuacja 1

A. Otrzymanie 450 zł.

B. 90% szansy na wygranie 500 zł.

Masz szansę na pewny zysk – mniejszy, ale gwarantowany. Alternatywnie możesz zaryzykować – w grę wchodzi większa wygrana, lecz z prawdopodobieństwem, że nie dostaniesz nic.

Sytuacja 2

A. Utrata 450 zł.

B. 90% szansy na stratę 500 zł.

Kiedy stawką są pieniądze, większość osób skłania się ku pewnemu zyskowi. Jeśli jednak zamiast zysku w grę wchodzi strata – wybory ludzi stają się zupełnie inne. Częściej wolą podjąć ryzyko, by uniknąć pewnej straty, nawet jeśli rachunek prawdopodobieństwa podpowiada, że obie opcje mają tę samą wartość oczekiwaną. To tzw. efekt awersji do straty.

To pokazuje, że nasza percepcja ryzyka jest złożona i często irracjonalna, co znacząco komplikuje decyzje inwestycyjne.

Dlaczego różnie postrzegamy ryzyko?

Na indywidualną skłonność do podejmowania ryzyka wpływa wiele czynników.

• Cechy osobowości – osoby o wysokiej otwartości na doświadczenia i skłonności do poszukiwania wrażeń częściej akceptują niepewność i nowe możliwości, co może przekładać się na większą skłonność do eksperymentowania z nietypowymi lub bardziej ryzykownymi instrumentami. Z kolei osoby neurotyczne, czyli bardziej podatne na lęk, stres i niepewność, wykazują silniejszą awersję do ryzyka i mogą preferować bezpieczniejsze formy lokowania kapitału.
• Płeć i wiek – badania pokazują, że mężczyźni statystycznie częściej podejmują większe ryzyko niż kobiety, które z kolei preferują strategie ostrożniejsze. Wiek także ma znaczenie – młodsi inwestorzy częściej stawiają na bardziej agresywne strategie, podczas gdy wraz z wiekiem rośnie skłonność do ochrony kapitału.
• Doświadczenie i wiedza – znajomość instrumentów finansowych obniża subiektywne poczucie ryzyka. To, co znane i zrozumiałe, postrzegane jest jako bezpieczniejsze, natomiast inwestycje nowe, skomplikowane czy trudne do przewidzenia budzą większy lęk.
• Emocje i kontekst decyzyjny – nie podejmujemy decyzji w próżni. Strach, euforia, poziom samooceny w danej chwili, zdolność do samokontroli, poczucie władzy czy presja czasu mogą zmieniać nasz stosunek do ryzyka. W sytuacjach stresowych częściej działamy impulsywnie, opierając się na intuicji, zamiast na chłodnej analizie.
• Wpływ otoczenia – zachowania innych inwestorów, opinie ekspertów czy nastroje rynkowe mają ogromny wpływ na nasze wybory. Dość łatwo poddajemy się „efektowi stadnemu”, podejmując ryzykowne decyzje tylko dlatego, że inni też to robią.

Ryzyko inwestycyjne nie jest obiektywną wielkością – to, jak je postrzegamy, zależy od wielu rozmaitych czynników. Właśnie dlatego ten sam instrument finansowy może dla jednej osoby być akceptowalny, a dla innej – nie do przyjęcia. Świadomość własnej tolerancji na ryzyko to podstawa budowania strategii inwestycyjnej, która pozwoli nie tylko osiągać zyski, ale też spać spokojnie.