Dlaczego nie oszczędzamy na emeryturę?

Choć coraz lepiej rozumiemy znaczenie budowania bezpieczeństwa finansowego na przyszłość, wciąż zadziwiająco wiele osób nie odkłada na emeryturę. To temat ważny — dotyczy każdego z nas — a mimo to często pozostaje na końcu listy priorytetów. Dlaczego tak się dzieje?

Problem, który ma wiele twarzy

Każdy z nas wie, że emerytura kiedyś nadejdzie. A jednak większość Polaków nie odkłada systematycznie pieniędzy na przyszłość. Przyczyn jest wiele — leżą one zarówno w naszej psychice, stylu życia, jak i w realnych, ekonomicznych ograniczeniach. Wszystko splata się w złożony obraz i sprawia, że nawet mając świadomość potrzeby działania, odkładamy je na później.

Odległa przyszłość vs codzienność

Choć coraz więcej mówi się o finansach osobistych, emerytura wciąż pozostaje jednym z najbardziej zaniedbywanych obszarów. Wielu Polaków deklaruje, że „kiedyś zacznie odkładać” albo, że „będzie pracować tak długo, jak się da”. Jednak często myślenie o przyszłości, która jest dla nas odległa, abstrakcyjna i nieprzyjemna do wyobrażenia nie należy do najłatwiejszych.

W codziennym biegu, jeśli już koncentrujemy się na zabezpieczeniu przyszłości, to zwykle największą uwagę przykuwamy do tego, co nas może czekać w najbliższych latach. Priorytetem są sprawy bieżące, rachunki, kredyty, wakacje czy remonty. Dodatkowo wielu z nas żyje w przekonaniu, że na emeryturę przejdzie później, niż to zwykle bywa w rzeczywistości, albo że będzie pracować tak długo, jak tylko zdrowie pozwoli. Tyle że zdrowie, kondycja psychiczna czy sytuacja zawodowa potrafią zaskoczyć — zwykle nie w taki sposób, jak byśmy chcieli.

Złudna wizja przyszłości

Jednym z najważniejszych powodów, dla których nie oszczędzamy na emeryturę, jest fakt, że trudno nam mentalnie zobaczyć siebie w przyszłości. Starzenie się to proces, który często wypieramy. Chcemy być piękni, młodzi i aktywni jak najdłużej, dlatego odsuwamy myśl o tym, że za 20 czy 30 lat nasze potrzeby zdrowotne, mieszkaniowe, społeczne czy finansowe będą zupełnie inne.
Aby zacząć oszczędzać, musimy odbyć coś w rodzaju „podróży w czasie” — wyobrazić sobie, jak będziemy żyć, gdzie mieszkać, jakie wydatki ponosić. Jednak większość z nas nie ma naturalnych predyspozycji do tak długoterminowego myślenia.
Jedni koncentrują się wyłącznie na teraźniejszości, inni nadmiernie rozpamiętują przeszłość, co utrudnia myślenie o przyszłości. Część osób ma naturalną skłonność do koncentracji na przyszłości i dla nich może być to prostsze, jednak wciąż planowanie na wiele lat naprzód i tak nie należy do najłatwiejszych. Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej na ten temat, zajrzyj do naszego artykułu – Jak perspektywa czasowa wpływa na finanse osobiste?

Brak nawyków i samokontroli

Brakuje nam również nawyku systematyczności. Oszczędzanie długoterminowe to pewnego rodzaju umowa z samym sobą – dziś z czegoś rezygnuję, aby w przyszłości mieć więcej. Do takiego wyboru potrzebna jest samokontrola, umiejętność powstrzymania się od wydatków impulsywnych, cierpliwość i poczucie, że nasze działania tu i teraz mają sens. Niestety, codzienny pośpiech, stres i zmęczenie sprawiają, że skupiamy się na przetrwaniu kolejnego tygodnia, zamiast na budowaniu odległej przyszłości.

Nieufność i brak wiedzy finansowej

Kolejnymi barierami są nieufność i brak wiedzy. System emerytalny bywa niezrozumiały, a doświadczenia związane z OFE czy nieznajomość obecnych rozwiązań, skutecznie podkopują zaufanie do jakiejkolwiek formy długoterminowego odkładania. Obawiamy się strat, nie rozumiemy mechanizmów, a inwestowanie w ogóle kojarzy się głównie z giełdą i ryzykiem. W efekcie wiele osób opiera decyzje finansowe na opiniach znajomych czy rodziny — choć ci również często nie mają wiedzy. Połączenie nieufności, braku edukacji i obaw przed stratą sprawia, że nie podejmujemy działań, które mogłyby nas przybliżyć do godnej emerytury.

Realne ograniczenia finansowe

Nie można też ignorować kwestii czysto ekonomicznych. Dla wielu osób realnym problemem jest to, że po prostu nie mają z czego oszczędzać. Rosnące koszty życia sprawiają, że środki trafiają na wydatki bieżące, wakacje, remonty itd. — cele, które wydają się bardziej potrzebne, bo dotyczą najbliższej perspektywy. Z punktu widzenia psychologii to całkowicie naturalne – im odleglejszy cel, tym trudniej go uznać za priorytet.

Świadomość to fundament działania

Dobrym pierwszym krokiem jest zatrzymanie się na moment i nazwanie tego, co już wiemy o swojej przyszłości — oraz tego, czego jeszcze nie wiemy. Sama świadomość, że emerytura kiedyś nadejdzie, jest ważna, ale dopiero gdy zaczniemy ją „oswajać”, przestaje być odległą abstrakcją. Spróbuj wyobrazić sobie siebie w przyszłości i zapisać, czego najbardziej potrzebujesz, by czuć spokój. Taka mentalna podróż pomaga połączyć teraźniejsze decyzje z tym, co dla nas naprawdę ważne. Dopiero kiedy pojawi się ten pomost, przyszłość przestanie być tak mglista, a kolejne działania staną się łatwiejsze i bardziej naturalne.