Rola złota: skąd pochodzi złoto jako kruszec?

Wszelkie rozważania na temat roli złota powinny rozpocząć się od tego, dlaczego to właśnie złoto było uznawane już od czasów starożytnych za „królewski kruszec” – metal, który będzie pełnić rolę pieniądza. Wyróżnia się sześć głównych czynników, które stanowiły o zastosowaniu złota w gospodarce już od czasów starożytnych. To brak możliwości tworzenia złota z innych pierwiastków, jego trwałość, podzielność, a także duża gęstość, niezniszczalność i w końcu wartość niezależna od formy.

Cechy stanowiące o pozycji złota

Wspomniane czynniki zostały poniżej przeanalizowane w celu znalezienia uzasadnienia dla pozycji tego kruszcu w światowych systemach monetarnych na przestrzeni dziejów:

1. Pierwszą cechą złota jest brak możliwości stworzenia go sztucznie. Złota nie da się wyprodukować z innych pierwiastków. Oznacza to, że jedynym jego źródłem może być wydobycie lub recykling, czyli przetopienie wcześniej wydobytego kruszcu. Ograniczona podaż wpływa korzystnie na postrzeganie złota jako środka przechowywania wartości. Ta cecha stanowi o wyższości złota nad dobrami, które można w sposób niemalże nieograniczony wyprodukować.
2. Drugą cechą złota stanowiącą o jego wyjątkowości jest fakt, że złoto w żaden sposób się nie utlenia ani nie rozpada. Dzięki temu złota moneta zakopana w ziemi za tysiące lat będzie wyglądać dokładnie tak samo. Przetapianie złota również nie ujmuje nic z jego wartości. Warto tutaj podkreślić, że złote sztaby, znajdujące się między innymi w skarbcach banków centralnych, wytopione zostały ze złota, które prawdopodobnie już od bardzo dawna krąży w gospodarczym obiegu. Jest to jedna z przewag złota nad materiałami organicznymi oraz większością innych metali, które korodują.
3. Kolejną cechą złota, wzmacniającą jego pozycję, jest podzielność. Umożliwia ona dokonywanie dowolnej ilości transakcji o różnych rozmiarach. Dzięki temu w razie potrzeby można łatwo upłynnić tylko część swojego majątku w złocie, w odróżnieniu od środków ulokowanych na przykład w nieruchomościach.
4. Z doskonałą podzielnością związany jest również fakt, że każdy gram złota wart jest dokładnie tyle samo. Złoto można stosunkowo łatwo przetopić, jego forma nie ma istotnego wpływu na wartość. Ta cecha z kolei jest przewagą złota nad kamieniami szlachetnymi – zachowują one swoją wartość jako całe, natomiast naruszone znacząco się dewaluują.
5. Następną właściwością, na którą warto zwrócić uwagę, jest łatwość przechowywania w złocie sporych wartości. Jest ono bardzo gęste (19,3 g / cm³), a każdy gram ma stosunkowo dużą wartość. Oznacza to, że żeby przechowywać równowartość 50000 PLN w złocie potrzebujemy mniej więcej tuby dziesięciu uncjowych złotych monet, podczas gdy w srebrze byłoby to pudło o wadze ponad 25 kilogramów. Objętościowo i wagowo różnica ta jest bardzo znacząca.
6. Ostatnią właściwością złota wyszczególnioną w tym rozdziale jest to, co odróżnia je od między innymi pieniądza elektronicznego – fizycznego złota nie da się w żaden sposób zniszczyć. Trwałość złota sprawia, że stanowi ono bardzo bezpieczny sposób deponowania kapitału.
7. Podsumowując złoto jest idealnym środkiem lokowania majątku dzięki swoim unikatowym właściwościom. Nie tylko jest ono niemożliwe do wytworzenia przez człowieka, jest też niezniszczalne, podzielne i wartościowe niezależnie od formy w jakiej wstępuje. Wszystkie te cechy złota wpłynęły na jego powszechne zastosowanie jako środka płatniczego i nośnika wartości na przestrzeni wieków.

Podaż złota

Złoto na rynku globalnym pochodzi z dwóch źródeł:

• wydobyte złoto, pochodzące ze zlokalizowanych na całym świecie kopalni;
• recykling, czyli przetop złota już istniejącego w obiegu.

Wydobywanie złota w kopalniach

Złoto wydobywane jest na całym świecie od tysięcy lat, mimo tego kopalnie wciąż pozostają głównym źródłem jego podaży na rynku. W 2016 roku na całym świecie wydobyto ponad 3230 ton złota, co stanowiło ponad 70% dostępnych zasobów. Wydobycie złota jest stosunkowo stabilne ze względu na bardzo długi proces projektowy rozpoczęcia eksploatacji nowych złóż. Złoto wydobywa się na wszystkich kontynentach z wyłączeniem Antarktydy. Wśród państw o największym wydobyciu są Chiny (ponad 450 ton rocznie), Australia (ponad 285 ton rocznie), Rosja (275 ton), Stany Zjednoczone (225 ton) oraz Peru i Republika Południowej Afryki (po około 165 ton).

Złoto wydobywane jest nie tylko w kopalniach złota, ale też przy okazji pozyskiwania innych surowców. Dla przykładu polski koncern KGHM, nieposiadający kopalń złota sensu stricte, wydobywający natomiast miedź i inne metale na całym świecie, wydobył w 2016 roku ponad 3,5 tony złota. Większość tego wydobycia pochodzi z kanadyjskich oraz chilijskich projektów spółki. Pozyskiwanie ma również miejsce w Polsce, jednak skala jest znacznie mniejsza (około 200 kg rocznie). Warto przy okazji podkreślić światową dominację koncernu w wydobyciu srebra – KGHM jest drugą spółką na świecie pod względem wielkości wydobycia srebra.

Recykling złota – przetapianie złotych produktów

Drugie źródło podaży, odpowiadające za około 1/3 dostępnego na rynku złota, to recykling. W 2016 roku metodą tą pozyskano około 1300 ton wobec 1100 ton w 2015 roku. Przy estymowanych 187 tysiącach ton dotychczas wydobytego i będącego w obiegu złota (ang. above ground gold) stanowiło to mniej niż 1% prawdopodobnie dostępnych zapasów.

W recyklingu złota wyróżnia się dwa segmenty, tak zwane high-value recycled gold oraz industrial recycled gold. Pierwsze odnosi się do złomowanej biżuterii, monet i sztabek, drugie dotyczy złota odzyskiwanego między innymi z utylizowanych telefonów komórkowych. Według raportu Boston Consulting Group „Ups and downs of gold recycling” high-value recycled gold odpowiada za około 90% złota z odzysku, wobec 10% pochodzących z industrial recycled gold. Kluczowy dla rozwoju rynku recyklingu jest wzrost części przemysłowej o 5 punktów procentowych w ciągu ostatnich 10 lat. Wynika to zarówno z coraz bardziej zaawansowanych technologii, pozwalających na lepszy odzysk, jak i rosnącego zużycia przedmiotów elektronicznych, takich jak smartfony czy komputery osobiste.

Istotne jest, że podaż złota ze strony recyklingu jest dużo bardziej elastyczna cenowo niż wydobycie – szacuje się, że wzrost ceny o 1% przekłada się na wzrost podaży złota o 0,6%. Większa część tego wzrostu pochodzi z high-value recycled gold. Oznacza to, że wzrosty cen generują podaż w postaci odsprzedaży nieużywanego złota m.in. z wyrobów jubilerskich. W przypadku industrial recycled gold więcej zależy od procesów technologicznych i zawartych kontraktów długoterminowych. Niewątpliwie jednak wzrosty cen zachęcają producentów elektroniki i firmy zajmujące się recyklingiem do optymalnego odzyskiwania kruszcu, prowadząc do znacznych oszczędności w ramach procesu produkcyjnego.